Οι διεθνείς νομικοί αητοί και η προστασία του πολίτη

Το μείζον "τεχνολογικό" θέμα των τελευταίων ημερών φαίνεται ότι είναι το "Location-gate", η αμφίβολη συλλογή και χρήση δεδομένων θέσης κινητών συσκευών και άρα των προσώπων που τις φέρουν και μεταφέρουν. Το θέμα δεν είναι νέο κι όπως ήδη γράφτηκε από σχολιαστές, το τελευταίο θέμα που απασχολεί κάποιον είναι αν ο φυσικός ή διαδικτυακός κλέφτης θα μάθει πού πήγε όταν θα έχει χάσει μια σειρά από κρίσιμα δεδομένα ασφαλείας, όπως passwords κ.λπ. Ο χρονισμός του θέματος είναι ενδιαφέρων: Τον καιρό που δύο μεγαλοπαραγωγοί έξυπνων κινητών συσκευών μπαίνουν σε δίκες για πατέντες, η "ΕΕΤΤ" της οικείας χώρας της μιας από τις δύο αντίπαλες εταιρίες είναι η πρώτη που εγκαλεί στην τάξη την άλλη εταιρία για το Locationgate. Κάλλιο αργά παρά ποτέ, αλλά μήπως είναι ήδη πολύ αργά για τον πολίτη;

Στην Ελλάδα υπάρχει ένας πολύ αυστηρός νόμος για την προστασία του πολίτη από τη συλλογή και επεξεργασία προσωπικών του δεδομένων, κι επειδή οι εδώ νομικοί σπανίως πρωτοτυπούν, μπορώ με ασφάλεια να υποθέσω ότι παρόμοιοι νόμοι υπάρχουν σε όλον τον πλανήτη. Ο νόμος, ωραία και αυστηρά διατυπωμένος, δίνει την αίσθηση της ασφάλειας σ' όποιον τον διαβάζει, ενώ παράλληλα δημιουργεί την αίσθηση ότι απαγορεύονται περίπου τα πάντα σ' όποιον σκέφτεται να δημιουργήσει υπηρεσίες βασισμένες στα εν λόγω δεδομένα.

Εδώ όμως κάπου μπαίνουν οι νομικοί αητοί της διεθνούς βιομηχανίας ηλεκτρονικής, πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών, που κάνουν το ακατόρθωτο όχι απλώς κατορθωτό, αλλά καθημερινή ρουτίνα. Σε συνεργασία με τους αντίστοιχους "τεχνικούς αητούς" έχουν επινοήσει δυο εργαλεία αντιμετώπισης των νομικών φραγμών. Ο χρήστης του "εξυπνόφωνου" (smartphone) καλείται να συγκατανεύσει (σύμφωνα με τον προαναφερθέντα νόμο) πατώντας απλώς ένα μικρό μικρό κουμπάκι "on/off" στις υπηρεσίες που κάνουν χρήση της θέσης, άρα ενεργοποιούν τη συλλογή και επεξεργασία στοιχείων θέσης, που (εγώ τουλάχιστον καταλαβαίνω ότι) αποτελούν προσωπικά δεδομένα, αλλά σ' αυτό το χορό συλλογής και επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων που εξελίσσεται διεθνώς τα δεδομένα θέσης αποτελούν σταγόνα στον ωκεανό. Το δεύτερο συμπληρωματικό, πλην απαραίτητο, εργαλείο, είναι η "συμφωνία" με τον πελάτη. Κάθε φορά που πρόκειται να χρησιμοποιήσει ο τελευταίος μια υπηρεσία με στοιχεία θέσης κ.α. προσωπικά δεδομένα, καλείται να διαβάσει και να αποδεχτεί ένα μακρύ κείμενο, γραμμένο προφανώς με μέγιστη προσοχή από νομικούς αητούς. Στοιχηματίζω ότι ο μέσος χρήστης δεν το διαβάζει ποτέ κι αυτό είναι βεβαίως γνωστό σε όλους τους εμπλεκόμενους. Χωρίς να είμαι νομικός, δεν θα ήταν λογικό να υπάρχουν νομικές προβλέψεις που να λένε ότι τέτοιου είδους αποδοχή απαιτεί αντίστοιχη χρήση νομικού συμβούλου, δηλαδή κάποιου που να καταλαβαίνει τι διαβάζει και να προστατεύει τον πολίτη/πελάτη αντιστοίχως; Η τακτική των μακρόσυρτων και συρματοπλεγματωδών κειμένων θυμίζει γνωστό επεισόδιο του "Yes minister", όπου ο γραμματέας του υπουργείου του δίνει κάθε βράδυ προς κατ' οίκον μελέτη κιβώτια με έγγραφα και κρύβει τα επικίνδυνα κείμενα κάτω κάτω.

Ενδέχεται η κοινωνία με τέτοιες πρακτικές να ξεπερνάει απλώς τις (νομικές και άλλες) αγκυλώσεις του παρελθόντος και να επαναπροσδιορίζει την ισορροπία ανάμεσα στη ζημιά από την απώλεια προσωπικών δεδομένων και στο όφελος από τη χρήση τους για την καθημερινή διευκόλυνση. Για παράδειγμα, όταν ζητάς επειγόντως το πιο κοντινό διανυκτερεύον φαρμακείο δεν είναι πιο εύκολο να βρεις αμέσως την απάντηση στο εξυπνόφωνο και τότε τι σε νοιάζει αν κάποιος μάθει πού βρίσκεσαι; Όμως οι εν λόγω επεξεργασίες συχνά (συχνότερα) εξελίσσονται εν κρυπτώ και παραβύστω στις εσχατιές του πλανήτη με τρόπους (και επιστημονικές μεθόδους) που ο αφελής πολίτης δεν μπορεί ούτε κάν να διανοηθεί, πολύ περισσότερο άρα δε μπορεί να αντιληφθεί τι εγκυμονείται βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, εμπρόθετα και μη εμπρόθετα όταν συμβούν ατυχήματα και διαρροές. Αν είναι να ψάξουμε για μια ερμηνεία των τεκταινομένων, και πιο συγκεκριμένα της χαλαρής εφαρμογής των νόμων για την προστασία του χρήστη εξυπνοφώνων και συναφών υπηρεσιών, αυτή μάλλον θα πρέπει να αναζητηθεί στις επιδιώξεις της διεθνούς βιομηχανίας και στην πειθώ που εξασκεί μέσω του marketing και άλλων μηχανισμών. Η τελευταία φαίνεται να εξαντλεί όλες της τις δυνατότητες να μάθει τα πάντα για τον καταναλωτή ώστε να τον χειραγωγήσει αποτελεσματικότερα. Ακόμη κι όταν υπάρχουν τρόποι να υλοποιηθεί μια υπηρεσία χωρίς συλλογή προσωπικών στοιχείων, θα προτιμήσει την υλοποίηση με συλλογή, επειδή συχνά η προσφορά της υπηρεσίας είναι μόνο το μέσο για τη συλλογή. Μάλιστα στους μεγάλους παίκτες-συλλέκτες πληροφορίας έχουν προστεθεί κι οι μικρο-μεσαίοι παραγωγοί εφαρμογών, ανάμεσά τους και κάμποσοι απατεωνίσκοι, που πουλώντας "δωρεάν" εφαρμογές μαζεύουν πληροφορίες για να τις πουλήσουν στη συνέχεια σε πάντα ενδιαφερόμενο.

Θα περίμενα επομένως οι θεσμοθετημένοι μηχανισμοί προστασίας της κοινωνίας να ήταν πιο δραστήριοι, επειδή είναι οι μόνοι που είναι εξοπλισμένοι με τα μέσα και την τεχνογνωσία (και τη μισθοδοσία) για την αντιμετώπιση της κατάστασης. Θα μου πειτε "πώς ξέρεις ότι δεν κάνουν όλα όσα θα έπρεπε να κάνουν;" Προφανώς εκ του αποτελέσματος, κι ακόμη σίγουρα δεν είδαμε τα χειρότερα.

Comments

Popular posts from this blog

Ένας ιστορικός πίνακας γεμάτος σημαίες

Το έγκλημα στο Οριάν Εξπρές

Ταξίδι με το οχηματαγωγό κατά το σωτήριον έτος 2023