Η μη κοινωνία

Τα έχω ξαναπεί, και μάλιστα έχω υποστεί κριτική για υπερβολική γκρίνια. Ωστόσο η ελληνική είναι μια κατεστραμμένη κοινωνία. Κοινωνία είναι μια ομάδα ανθρώπων, που έχει στοιχειώδη συνοχή, που χρησιμοποιεί τις οικονομίες κλίμακας για να επιζήσει, που με απλά λόγια τα μέλη της αλληλοβοηθούνται. Ακούω συχνά μια παλιά ιστορία, ότι οι Έλληνες δεν είναι σαν αυτούς τους βόρειους, που είναι αδιάφοροι, που είναι κλεισμένοι στα σπίτια τους, ενώ εδώ υπάρχει η κοινότητα και η οικογένεια. Πολύ φοβάμαι ότι αυτό το επιχείρημα είχε, αν είχε, ισχύ, το λιγότερο μισόν αιώνα πριν. Και δε θα αναφερθώ στην κατάχρηση της απεργίας, όπου σήμερα οι μισοί πολίτες βασανίζουν εκ περιτροπής τους άλλους μισούς, επειδή τώρα, έστω, είναι μια ειδική περίοδος κρίσης. Αν και δε θυμάμαι να ήταν σημαντικά λιγότερες οι απεργίες και διαδηλώσεις τις μέρες των υποτιθέμενων παχιών αγελάδων και της ευφορίας. Το πιο εύκολο, και σχετικά ανώδυνο, είναι να χρησιμοποιήσω επιχειρήματα απ' την καθημερινή ζωή. Στα πεζοδρόμια είναι παντού ανεβασμένα αυτοκίνητα, ουδείς ενδιαφέρεται για το πώς θα περπατήσει ο πεζός. Οι διπλανές πολυκατοικίες κόβουν το γρασίδι κάθε λίγες μέρες, σαν να πρέπει να είναι πάντοτε κουρεμένο στην εντέλεια, κι όλο το πρωί κάθε τέτοιας μέρας ακούγεται απ' τα χαράματα ως το μεσημέρι ο ήχος της μηχανής. Οι μαθητές του κοντινού σχολείου τις τελευταίες μέρες κάνουν σχεδόν κάθε πρωί πρόβες στα τύμπανα για την 28η Οκτωβρίου, ενώ οι αξιοσέβαστοι καθηγητές τους φαίνονται να ενδιαφέρονται ελάχιστα για την ενόχληση που προκαλούν. Οι ταξιδιώτες στα καράβια απλώνουν όσο μπορούν τις τσάντες τους πάνω στα άδεια καθίσματα για να εμποδίσουν κατά το δυνατό τους συνταξιδιώτες τους. Οι φοιτητές μας στο κυλικείο της σχολής ουδέποτε μαζεύουν τα σκουπίδια τους απ' τα τραπέζια. Οι "νοικοκυραίοι" στις μέρες της απεργίας των απορριματοφόρων δε διστάζουν να προσθέτουν σκουπίδια στους ήδη υπερμεγέθεις σωρούς. Οι οδηγοί στις μέρες της βροχής περνούν με ταχύτητα και λούζουν τους πεζούς. Ο πίσω οδηγός είναι κολλημένος στο μέτρο πάνω στην εθνική αν τυχόν θεωρεί ότι εμποδίζεται να προσπεράσει, αδιαφορώντας για την ούτω πως πιθανή πρόκληση εγκλήματος εκ προθέσεως. Και, φυσικά, οι πολιτικοί μας, χωρίς συναίσθηση της έκτακτης κατάστασης που οι ίδιοι προκάλεσαν, εξακολουθούν τα ίδια κούφια λόγια και την ίδια εξοργιστική μικροπολιτική. Ναι, σε όλα τα παραπάνω υπάρχουν εξαιρέσεις, αλλά σημασία έχει η συμπεριφορά των κρίσιμων μαζών. Τα ίδια χοντρικά γίνονται απ' όλους, μορφωμένους και αμόρφωτους, πλούσιους και φτωχούς, επιπόλαιους και υποχόνδριους, γιατί η πόρωση της κοινωνίας είναι τέτοια που οι λεπτές διακρίσεις πια περισσεύουν.

Οιαδήποτε προτροπή στο διπλανό να αλλάξει συμπεριφορά έχει φτάσει να θεωρείται εξωπραγματική, αγενής, παρακινδυνευμένη, μη αποτελεσματική. Αν βγω και βάλω τις φωνές στους τυμπανιστές, που μ' έχουν ζαλίσει απ' το πρωί, θα με βρίσουν μετά τη δεύτερη-τρίτη λέξη. Αν κάνω παρατήρηση στον οδηγό που σταμάτησε πάνω στη διάβαση πεζών όταν άναψε το κόκκινο και μ' εμποδίζει να περάσω το δρόμο, θα βγει να μου ζητήσει το λόγο δήθεν προσβεβλημένος. Το ίδιο θα συμβεί αν ζητήσω το λόγο απ' αυτόν που ανεβάζει το κάρο του στο πεζοδρόμιο ακριβώς μπροστά στα μάτια μου την ώρα που περνάω. Αν κάνω παρατήρηση σ' αυτόν που εκτοξεύει τα σκουπίδια του στην κορυφή τους όρους των σκουπιδιών θα μου πει "δήμαρχος είσαι ρε φίλε;"

Εντάξει, οι επιστημονικές μελέτες για την οδηγική συμπεριφορά δείχνουν ότι οι οδηγοί αποθρασύνονται από την έλλειψη αστυνόμευσης, που εδώ ακόμη κι όταν εμφανίζεται έχει το χαρακτήρα ρώσικης ρουλέτας (π.χ. τιμωρεί τις ασήμαντες παραβάσεις του κώδικα και κλείνει τα μάτια στις θανατηφόρες). Αυτή η άποψη επεκτεινόμενη γενικότερα στην κοινωνία κάτι έχει να πει για τους μηχανισμούς αυτοάμυνας της κοινωνίας. Αλλά στην καλύτερη περίπτωση εδώ έχουμε να κάνουμε με πρόβλημα κότας και αυγού. Μια κοινωνία με παράδοση στη συνοχή και στην οργάνωση διαθέτει μηχανισμούς αυτοάμυνας, που θα τη βοηθήσουν περαιτέρω να διατηρήσει τη συνοχή της. Φοβάμαι ότι εμείς έχουμε βρεθεί πλέον μακριά απ' το σημείο που όλα αυτά παράγουν ανάδραση προς την ορθή κατεύθυνση και έχουμε περάσει στη φάση της διάλυση της κοινωνίας και των μηχανισμών της. Ο Δαρβίνος έχει προειδοποιήσει σχετικά, αλλά φαινόμαστε να αδιαφορούμε. Μένει η φάση της υλοποίησης των επιταγών της φυσικής επιλογής, αλλά κι αυτή φαίνεται κοντά.

Το μόνο παρήγορο μήνυμα που έχω πάρει τελευταία έχει έρθει από τις Συμμορίες της Νέας Υόρκης του Σκορτσέζε. Να πιστέψω ότι σ' εκατό χρόνια θα γίνει και η Αθήνα, όπως η Νέα Υόρκη, από φρενοκομείο πόλη υποδειγματική;