H δημοκρατία à la carte δεν υπάρχει
Δεν έχω καμμιά πρόθεση να αναλύσω ή να αξιολογήσω τη "δυτική δημοκρατία", ούτε περιλαμβάνεται στα επιστημονικά μου προσόντα η ικανότητα μιας τέτοιας ανάλυσης, μολονότι ως πολίτης έχω τις απόψεις μου, εννοείται. Ωστόσο θα κάνω μερικές παρατηρήσεις που, πιστεύω, κάποιος από τις θετικές επιστήμες δικαιούται να διατυπώσει.
Ξεκινώντας από ένα παράδειγμα, το αεροσκάφος είναι ένα σύνθετο σύστημα που αποτυγχάνει (πέφτει) μόνο εφόσον συμβούν πολλαπλές βλάβες. Βεβαίως σε σύνθετα συστήματα αποκαλύπτεται ότι μία μόνο κρίσιμη βλάβη είναι αρκετή, ενίοτε απρόσμενη, όπως στο Challenger. Η γενική όμως διαπίστωση παραμένει και ο σκοπός του σχεδιαστή είναι να σχεδιάζει συστήματα που αστοχούν βαθμιαία, είναι "gracefully degrading".
Ωστόσο ένα σύνθετο σύστημα, ακόμη κι όταν δεν υποστεί από τις μερικές βλάβες ολική καταστροφή, δεν παύει να υπολειτουργεί. Για παράδειγμα, όταν σ' ένα επιβατικό αεροπλάνο χαλάσει ο κλιματισμός, αυτό δε θα πέσει, αλλά η πτήση δε θα γίνει ομαλά και πιθανότατα θα γίνει αναγκαστική προσγείωση. Η πτήση ολοκληρώνεται ομαλά μόνον όταν όλα τα συστήματα λειτουργούν σωστά.
Η εισαγωγή λοιπόν δυτικού τύπου δημοκρατικών θεσμών σε κοινωνίες που δεν διαθέτουν και δεν υλοποιούν όλους τους σχετικούς μηχανισμούς οδηγούν σε δυτικές δημοκρατίες όχι απλώς ελλειπείς, αλλά και δυσλειτουργικές. Η απομονωμένη χρήση εισαγόμενων μεθόδων οδηγεί σε τραγελαφικά αποτελέσματα. Οι "δυτικές δημοκρατίες" είναι το αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης δαρβίνειας εξέλιξης, που έχει οδηγήσει στην ύπαρξη ενός συνόλου μηχανισμών. Δεν υποστηρίζω ότι το σύστημα αυτών των δημοκρατιών είναι ευσταθές ή τέλειο, κάθε άλλο, ωστόσο είναι περισσότερο ευσταθές από μια απομίμηση που θα επιβαλλόταν ένα πρωί στη Μπανανία.
Με δυο λόγια σήμερα στην Ελλάδα φαίνεται να έχει στηθεί ένα κακέκτυπο. Π.χ. η οικονομική ευστάθεια βασίζεται στη συλλογή φόρων, αλλά αυτή απαιτεί μεταξύ άλλων την ύπαρξη συστημάτων πληροφορικής. Όμως η πληροφορική εφαρμόζεται με την "ελληνική" μέθοδο, με "ελληνικά" συμβόλαια και μηχανισμούς ελέγχου ποιότητας και επομένως καταλήγει σε "ελληνικό" αποτέλεσμα. Σε άλλο παράδειγμα, γίνονται εκλογές και ενώ φυσιολογικά το βασικό ερώτημα είναι ποια είναι η καλύτερη πρόταση διακυβέρνησης της χώρας, πολύ μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων απαντάει με την ψήφο του στο ερώτημα αν είναι επιθυμητή η τιμωρία της διαφθοράς. Η απάντηση στο τελευταίο είναι βεβαίως αυτονόητη, αλλά εδώ μας έχουν λείψει ακόμη και τα αυτονόητα, οπότε η έλλειψη βασικών μηχανισμών μπορεί πολύ ωραία να οδηγήσει σε ανορθολογικές εκλογικές επιλογές. Σε άλλο παράδειγμα, γίνονται εκλογές με κεντρικό ερώτημα "ευρώ ή δραχμή" όταν δεν γίνεται κατανοητό ότι το ευρώ συνοδεύεται από μια σειρά από παρελκόμενα, δηλαδή χωρίς να καταλαβαίνουμε ότι "τα μεταξωτά βρακιά" απαιτούν δεξιότητες. Σε άλλο παράδειγμα, η έλλειψη μηχανισμών εξασφάλισης της ασφάλειας του πολίτη προωθεί την αυτοπροστασία και ομάδες που θα πουλήσουν προστασία, με περαιτέρω επιπλοκές στο εκλογικό αποτέλεσμα και τη διακυβέρνηση της χώρας.
Στο πλήρες σύστημα υπάρχουν επίσης μηχανισμοί για τη δημιουργία κομμάτων και την επικράτηση ηγετών με τα αντίστοιχα προσόντα. Στην Ελλάδα το σύστημα εκτρέφει θλιβερούς πολιτικάντηδες.
Μ' αυτά και μ' αυτά η δημοκρατία βρίσκεται σε κακό χάλι. Πολλοί δήλωσαν συγκινημένοι προ ημερών με το ποίημα του G. Grass, αλλά είναι κρίμα και ντροπή να έχουμε τα "πνευματικά δικαιώματα" της δημοκρατίας χωρίς να καταφέρνουμε να λειτουργούμε μια υποφερτή εκδοχή της.
Ξεκινώντας από ένα παράδειγμα, το αεροσκάφος είναι ένα σύνθετο σύστημα που αποτυγχάνει (πέφτει) μόνο εφόσον συμβούν πολλαπλές βλάβες. Βεβαίως σε σύνθετα συστήματα αποκαλύπτεται ότι μία μόνο κρίσιμη βλάβη είναι αρκετή, ενίοτε απρόσμενη, όπως στο Challenger. Η γενική όμως διαπίστωση παραμένει και ο σκοπός του σχεδιαστή είναι να σχεδιάζει συστήματα που αστοχούν βαθμιαία, είναι "gracefully degrading".
Ωστόσο ένα σύνθετο σύστημα, ακόμη κι όταν δεν υποστεί από τις μερικές βλάβες ολική καταστροφή, δεν παύει να υπολειτουργεί. Για παράδειγμα, όταν σ' ένα επιβατικό αεροπλάνο χαλάσει ο κλιματισμός, αυτό δε θα πέσει, αλλά η πτήση δε θα γίνει ομαλά και πιθανότατα θα γίνει αναγκαστική προσγείωση. Η πτήση ολοκληρώνεται ομαλά μόνον όταν όλα τα συστήματα λειτουργούν σωστά.
Η εισαγωγή λοιπόν δυτικού τύπου δημοκρατικών θεσμών σε κοινωνίες που δεν διαθέτουν και δεν υλοποιούν όλους τους σχετικούς μηχανισμούς οδηγούν σε δυτικές δημοκρατίες όχι απλώς ελλειπείς, αλλά και δυσλειτουργικές. Η απομονωμένη χρήση εισαγόμενων μεθόδων οδηγεί σε τραγελαφικά αποτελέσματα. Οι "δυτικές δημοκρατίες" είναι το αποτέλεσμα μιας συγκεκριμένης δαρβίνειας εξέλιξης, που έχει οδηγήσει στην ύπαρξη ενός συνόλου μηχανισμών. Δεν υποστηρίζω ότι το σύστημα αυτών των δημοκρατιών είναι ευσταθές ή τέλειο, κάθε άλλο, ωστόσο είναι περισσότερο ευσταθές από μια απομίμηση που θα επιβαλλόταν ένα πρωί στη Μπανανία.
Με δυο λόγια σήμερα στην Ελλάδα φαίνεται να έχει στηθεί ένα κακέκτυπο. Π.χ. η οικονομική ευστάθεια βασίζεται στη συλλογή φόρων, αλλά αυτή απαιτεί μεταξύ άλλων την ύπαρξη συστημάτων πληροφορικής. Όμως η πληροφορική εφαρμόζεται με την "ελληνική" μέθοδο, με "ελληνικά" συμβόλαια και μηχανισμούς ελέγχου ποιότητας και επομένως καταλήγει σε "ελληνικό" αποτέλεσμα. Σε άλλο παράδειγμα, γίνονται εκλογές και ενώ φυσιολογικά το βασικό ερώτημα είναι ποια είναι η καλύτερη πρόταση διακυβέρνησης της χώρας, πολύ μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων απαντάει με την ψήφο του στο ερώτημα αν είναι επιθυμητή η τιμωρία της διαφθοράς. Η απάντηση στο τελευταίο είναι βεβαίως αυτονόητη, αλλά εδώ μας έχουν λείψει ακόμη και τα αυτονόητα, οπότε η έλλειψη βασικών μηχανισμών μπορεί πολύ ωραία να οδηγήσει σε ανορθολογικές εκλογικές επιλογές. Σε άλλο παράδειγμα, γίνονται εκλογές με κεντρικό ερώτημα "ευρώ ή δραχμή" όταν δεν γίνεται κατανοητό ότι το ευρώ συνοδεύεται από μια σειρά από παρελκόμενα, δηλαδή χωρίς να καταλαβαίνουμε ότι "τα μεταξωτά βρακιά" απαιτούν δεξιότητες. Σε άλλο παράδειγμα, η έλλειψη μηχανισμών εξασφάλισης της ασφάλειας του πολίτη προωθεί την αυτοπροστασία και ομάδες που θα πουλήσουν προστασία, με περαιτέρω επιπλοκές στο εκλογικό αποτέλεσμα και τη διακυβέρνηση της χώρας.
Στο πλήρες σύστημα υπάρχουν επίσης μηχανισμοί για τη δημιουργία κομμάτων και την επικράτηση ηγετών με τα αντίστοιχα προσόντα. Στην Ελλάδα το σύστημα εκτρέφει θλιβερούς πολιτικάντηδες.
Μ' αυτά και μ' αυτά η δημοκρατία βρίσκεται σε κακό χάλι. Πολλοί δήλωσαν συγκινημένοι προ ημερών με το ποίημα του G. Grass, αλλά είναι κρίμα και ντροπή να έχουμε τα "πνευματικά δικαιώματα" της δημοκρατίας χωρίς να καταφέρνουμε να λειτουργούμε μια υποφερτή εκδοχή της.
Comments