Music streaming
Πριν μερικά χρόνια πείσθηκα να γραφτώ συνδρομητής σε μια υπηρεσία music streaming. Οι υπηρεσίες αυτές είναι αυτό που θα λέγαμε με όρους παλιότερων δεκαετιών κάτι σαν ένα γιγαντιαίο jukebox. Είναι άραγε, όπως διατείνονται αυτοί που την προσφέρουν, μια φοβερή καινοτομία; Την κράτησα γύρω στον ένα χρόνο με πέντε Ευρώ το μήνα κι ύστερα ξεγράφτηκα. Νομίζω ότι είναι δίκαιο να γράψω έναν απολογισμό. Με δυο λόγια να ξεκαθαρίσω ποιος είναι ο κύκλος ζωής της σχέσης του μουσικού καταναλωτή με μια τέτοια υπηρεσία.
Τα εύσημα για τα βάσανα του ψηφιακού καταναλωτή στη μουσική ανήκουν αρχικά στους πρωτοπόρους πειρατές. Μπορεί να παραβίασαν τα πνευματικά δικαιώματα χιλιάδων δημιουργών συλλήβδην, αλλά χωρίς αυτούς δε θα είχε ξεκινήσει η διάδοση της μουσικής μέσα από τα ψηφιακά δίκτυα. Οι εταιρίες παραγωγής και διανομής μουσικού περιεχομένου δε φαίνονταν πρόθυμες να προχωρήσουν παρακάτω από το CD ή τέλος πάντων πιο κάτω από ένα καλά ελεγχόμενο φυσικό μέσο που διακινείται με τα παραδοσιακά μέσα διανομής, νταλίκες, δισκάδικα και τα παρόμοια. Ο στενός έλεγχος της τιμής του τελικού προϊόντος ήταν υψηλή προτεραιότητα για όλους αυτούς. O Steve Jobs μέσα στην ατμόσφαιρα ενός διλήμματος "παρανομία ή συντήρηση" διέκρινε πως υπήρχε μια επιχειρηματική ευκαιρία. Κατάφερε υπό το αντίπαλο δέος της πειρατείας να "πείσει" τις εταιρίες να διαθέσουν μουσική μέσα από το ηλεκτρονικό του "κατάστημα" με τους δικούς του (ανήκουστους) όρους. Το επόμενο μεγάλο βήμα στη νόμιμη πλευρά του πλανήτη το έκαναν οι υπηρεσίες streaming με τεράστια ποικιλία περιεχομένου και μια στοιχειώδη συνδρομή. Η πειρατεία δε σταμάτησε ποτέ στην άλλη πλευρά, αλλά ο μέσος καταναλωτής μπορούσε με λίγα δολλάρια ή ευρώ το μήνα να απαλλαγεί από τα trivia της απόκτησης της μουσικής, μέσα στα οποία ήταν και οι κίνδυνοι της παρανομίας, και να αφιερωθεί εξ ολοκλήρου στην απόλαυσή της. Οι μουσικοί ένιωθαν και νιώθουν ότι αδικούνται από το αντίτιμο της "ενοικίασης" της μουσικής τους, όμως οι πιο πολλοί συμβιβάστηκαν.
Ένα ερώτημα είναι κατά πόσο πρόκειται για ένα βιώσιμο μοντέλο, με βάση το οποίο η μουσική θα συνεχίσει να παράγεται και να ζει τους δημιουργούς της. Η βιωσιμότητα θα μπορούσε να πει κάποιος ότι έχει να κάνει με το ποσοστό του πληθυσμού που θα το επιλέξει. Αν στους 100 φίλους της μουσικής το προτιμήσουν μόνον οι 5 είναι επιτυχημένο ή όχι; Σε δεύτερη σκέψη το ίδιο το ποσοστό δε λέει πολλά. Ένα 5% στην Ελλάδα μπορεί να κάνει το μοντέλο μη βιώσιμο, αλλά στην αγορά της Κίνας είναι υπεραρκετό.
Θα πω δυο λόγια για το δικό μου σχετικό κύκλο ζωής, που φοβάμαι ότι είναι αντιπροσωπευτικός. Αρχικά εντυπωσιάστηκα από την ποικιλία. Άκουσα όλα εκείνα τα έργα που ήθελα πάντοτε να ακούσω. Πέρασαν έτσι μερικοί μήνες. Ύστερα αναρωτιόμουν τι θα μπορούσα να ακούσω ακόμη. Υποθέτω πως αυτό είναι ήδη ένα γνωστό πρόβλημα, το πώς κάποιος θα κάνει ουσιαστικά τον DJ του εαυτού του. Γι' αυτό όλες οι σχετικές υπηρεσίες προσφέρουν εξειδικευμένες προκάτ λίστες μουσικών κομματιών. Πριν φτάσω σ' αυτές προσπάθησα να υλοποιήσω ένα "εκπαιδευτικό" πρόγραμμα. Ξέθαψα απ' τη βιβλιοθήκη ένα βιβλίο ιστορίας της μουσικής που είχα στα φοιτητικά μου χρόνια κι άρχισα να ακούω ένα ένα τα κομμάτια που αναφέρονταν στο κείμενο. Προς μεγάλη μου έκπληξη ακόμη και τα πιο σπάνια συνήθως μπορούσαν να βρεθούν. Έτσι πέρασα μερικούς μήνες ακόμη. Ύστερα έπεσα στις λίστες.
Όμως οι λίστες δεν είναι κάτι ουσιωδώς παραπάνω από ένα κλασσικό μουσικό σταθμό, με τους "παραγωγούς" του και το πρόγραμμά του. Ίσως είναι κάτι λιγότερο, γιατί ελάχιστοι π.χ. απ' αυτούς που καταρτίζουν λίστες θα μπορούσαν να συγκριθούν π.χ. με το Γιάννη Πετρίδη. Σε λίγους ακόμη μήνες ένιωσα πως η συνδρομή δε προσέφερε τίποτε, αφού άκουγα ελάχιστη μουσική από την εν λόγω υπηρεσία. Ποιο είναι λοιπόν το βιώσιμο ψηφιακό μοντέλο διανομής και πώλησης μουσικού περιεχομένου;
Πιστεύω ότι η απάντηση δεν θα βρεθεί μέσα από ένα και μόνο μοντέλο και δε θα είναι απλή προέκταση της παλιάς κατάστασης, όπου οι σχετικά περιορισμένοι λάτρεις της μουσικής κατάφερναν, πολλές φορές από το υστέρημά τους, να συντηρούν μια μουσική βιομηχανία. Μια πλειάδα διαφορετικών τρόπων διανομής θα προσελκύσουν μερίδες του κοινού, χωρίς να αποκλείονται και οι παράνομοι τέτοιοι τρόποι, που όμως παίζουν το ρόλο τους στη δημιουργία της καλής φήμης. Το συνολικό μοντέλο θα γίνει βιώσιμο μόνο και μόνο εξ αυτίας της ποικιλίας και της ευρύτερης εμπλοκής του πληθυσμού σ' αυτό. Με δυο λόγια, η μουσική θα απλωθεί σε περισσότερο κόσμο αν καταφέρει να προσαρμοσθεί στις απαιτήσεις και τις ιδιοτροπίες περισσότερων ανθρώπων. Κάποιοι που ως τώρα δεν είχαν καιρό να περιδιαβαίνουν τα δισκάδικα ίσως τώρα ακούσουν κάτι παραπάνω μόνο και μόνο επειδή θα κατέβει τόσο εύκολα στο κινητό τους.
Επίσης, η απάντηση δε θα βρεθεί μόνο από την πλευρά της κατανάλωσης. Πολλοί μουσικοί παράγουν πια μόνοι τους το τελικό προϊόν, συμπιέζοντας έτσι το κόστος της παραγωγής κι απολαμβάνοντας μεγαλύτερο μέρος των εσόδων. Οι καλλιτέχνες γραφίστες και τυπογράφοι που επιμελούνταν την εμφάνιση του φυσικού προϊόντος θα χάσουν δυστυχώς τις δουλειές τους. Η ποιότητα του τελικού προϊόντος μπορεί να πέσει επειδή αυτοί που έκαναν την προεπιλογή των μουσικών κομματιών που κρίνονταν άξια προς έκδοση θα εξαφανισθούν επίσης. Το ίδιο ισχύει και για τα βιβλία με τους εκδοτικούς οίκους. Ίσως περάσει καιρός μέχρι να βρεθεί μια νέα ισορροπία.
Ωστόσο είναι πιθανό ότι η ίδια η ιδέα της ισορροπίας δεν υπήρξε ποτέ. Όσοι ανήκουν στη γενιά μου όταν ήμασταν μικροί νομίζαμε ότι τα ραδιόφωνα υπήρχαν πάντα και θα συνέχιζαν να υπάρχουν. Νομίζαμε ότι η κλασσική μουσική παρουσιαζόταν σε μεγάλες αίθουσες συναυλιών. Νομίζαμε ότι ο όλος ο κόσμος σύχναζε τις νύχτες σε διάφορες μουσικές σκηνές κι άκουγε μικρές ορχήστρες μιας μεσαίας ποιότητας. Ύστερα παρατηρήσαμε κοιτάζοντας γύρω μας πιο προσεκτικά ότι λίγα χρόνια πιο πριν υπήρχαν κάτι κακόμοιρα παλιά ραδιόφωνα και πιο πρίν μόνο ο φωνόγραφος. Μάθαμε ότι οι μουσικές εκτελέσεις περιορίζονταν σε συγκεκριμένα κοινωνικά στρώματα και για όλους τους άλλους ήταν μόνο τα πανηγύρια. Αργότερα είδαμε νέες τεχνολογίες αναπαραγωγής της μουσικής, από τα εξειδικευμένα mp3 players ως τα σημερινά κινητά. Είδαμε επίσης να αναπτύσσεται μια πολύ διαφορετική αντίληψη για το πότε ακούμε μουσική και σε ποια ποιότητα. Αν τη δεκαετία του '70 ένας νέος έδινε τρεις μισθούς για να αγοράσει το τέλειο μουσικό συγκρότημα με παραμόρφωση στον ενισχυτή μηδέν κόμμα μηδέν μηδέν τόσο τοις εκατό, σήμερα κανείς δεν αναρωτιέται ιδιαίτερα ποια είναι η παραμόρφωση μέσω κινητού και ακουστικών τύπου ψείρας. Αν για τον πρώτο η ακρόαση ήταν μια ιεροτελεστία σε ένα ιδιωτικό χώρο, για τον δεύτερο είναι μια ευχάριστη προσθήκη μέσα στα δημόσια μέσα μεταφοράς ή στο γυμναστήριο. Με δυο λόγια "τα πάντα ρει" και κάθε πρόβλεψη, αισιόδοξη ή απαισιόδοξη, σηκώνει πολύ νερό.
Τα εύσημα για τα βάσανα του ψηφιακού καταναλωτή στη μουσική ανήκουν αρχικά στους πρωτοπόρους πειρατές. Μπορεί να παραβίασαν τα πνευματικά δικαιώματα χιλιάδων δημιουργών συλλήβδην, αλλά χωρίς αυτούς δε θα είχε ξεκινήσει η διάδοση της μουσικής μέσα από τα ψηφιακά δίκτυα. Οι εταιρίες παραγωγής και διανομής μουσικού περιεχομένου δε φαίνονταν πρόθυμες να προχωρήσουν παρακάτω από το CD ή τέλος πάντων πιο κάτω από ένα καλά ελεγχόμενο φυσικό μέσο που διακινείται με τα παραδοσιακά μέσα διανομής, νταλίκες, δισκάδικα και τα παρόμοια. Ο στενός έλεγχος της τιμής του τελικού προϊόντος ήταν υψηλή προτεραιότητα για όλους αυτούς. O Steve Jobs μέσα στην ατμόσφαιρα ενός διλήμματος "παρανομία ή συντήρηση" διέκρινε πως υπήρχε μια επιχειρηματική ευκαιρία. Κατάφερε υπό το αντίπαλο δέος της πειρατείας να "πείσει" τις εταιρίες να διαθέσουν μουσική μέσα από το ηλεκτρονικό του "κατάστημα" με τους δικούς του (ανήκουστους) όρους. Το επόμενο μεγάλο βήμα στη νόμιμη πλευρά του πλανήτη το έκαναν οι υπηρεσίες streaming με τεράστια ποικιλία περιεχομένου και μια στοιχειώδη συνδρομή. Η πειρατεία δε σταμάτησε ποτέ στην άλλη πλευρά, αλλά ο μέσος καταναλωτής μπορούσε με λίγα δολλάρια ή ευρώ το μήνα να απαλλαγεί από τα trivia της απόκτησης της μουσικής, μέσα στα οποία ήταν και οι κίνδυνοι της παρανομίας, και να αφιερωθεί εξ ολοκλήρου στην απόλαυσή της. Οι μουσικοί ένιωθαν και νιώθουν ότι αδικούνται από το αντίτιμο της "ενοικίασης" της μουσικής τους, όμως οι πιο πολλοί συμβιβάστηκαν.
Ένα ερώτημα είναι κατά πόσο πρόκειται για ένα βιώσιμο μοντέλο, με βάση το οποίο η μουσική θα συνεχίσει να παράγεται και να ζει τους δημιουργούς της. Η βιωσιμότητα θα μπορούσε να πει κάποιος ότι έχει να κάνει με το ποσοστό του πληθυσμού που θα το επιλέξει. Αν στους 100 φίλους της μουσικής το προτιμήσουν μόνον οι 5 είναι επιτυχημένο ή όχι; Σε δεύτερη σκέψη το ίδιο το ποσοστό δε λέει πολλά. Ένα 5% στην Ελλάδα μπορεί να κάνει το μοντέλο μη βιώσιμο, αλλά στην αγορά της Κίνας είναι υπεραρκετό.
Θα πω δυο λόγια για το δικό μου σχετικό κύκλο ζωής, που φοβάμαι ότι είναι αντιπροσωπευτικός. Αρχικά εντυπωσιάστηκα από την ποικιλία. Άκουσα όλα εκείνα τα έργα που ήθελα πάντοτε να ακούσω. Πέρασαν έτσι μερικοί μήνες. Ύστερα αναρωτιόμουν τι θα μπορούσα να ακούσω ακόμη. Υποθέτω πως αυτό είναι ήδη ένα γνωστό πρόβλημα, το πώς κάποιος θα κάνει ουσιαστικά τον DJ του εαυτού του. Γι' αυτό όλες οι σχετικές υπηρεσίες προσφέρουν εξειδικευμένες προκάτ λίστες μουσικών κομματιών. Πριν φτάσω σ' αυτές προσπάθησα να υλοποιήσω ένα "εκπαιδευτικό" πρόγραμμα. Ξέθαψα απ' τη βιβλιοθήκη ένα βιβλίο ιστορίας της μουσικής που είχα στα φοιτητικά μου χρόνια κι άρχισα να ακούω ένα ένα τα κομμάτια που αναφέρονταν στο κείμενο. Προς μεγάλη μου έκπληξη ακόμη και τα πιο σπάνια συνήθως μπορούσαν να βρεθούν. Έτσι πέρασα μερικούς μήνες ακόμη. Ύστερα έπεσα στις λίστες.
Όμως οι λίστες δεν είναι κάτι ουσιωδώς παραπάνω από ένα κλασσικό μουσικό σταθμό, με τους "παραγωγούς" του και το πρόγραμμά του. Ίσως είναι κάτι λιγότερο, γιατί ελάχιστοι π.χ. απ' αυτούς που καταρτίζουν λίστες θα μπορούσαν να συγκριθούν π.χ. με το Γιάννη Πετρίδη. Σε λίγους ακόμη μήνες ένιωσα πως η συνδρομή δε προσέφερε τίποτε, αφού άκουγα ελάχιστη μουσική από την εν λόγω υπηρεσία. Ποιο είναι λοιπόν το βιώσιμο ψηφιακό μοντέλο διανομής και πώλησης μουσικού περιεχομένου;
Πιστεύω ότι η απάντηση δεν θα βρεθεί μέσα από ένα και μόνο μοντέλο και δε θα είναι απλή προέκταση της παλιάς κατάστασης, όπου οι σχετικά περιορισμένοι λάτρεις της μουσικής κατάφερναν, πολλές φορές από το υστέρημά τους, να συντηρούν μια μουσική βιομηχανία. Μια πλειάδα διαφορετικών τρόπων διανομής θα προσελκύσουν μερίδες του κοινού, χωρίς να αποκλείονται και οι παράνομοι τέτοιοι τρόποι, που όμως παίζουν το ρόλο τους στη δημιουργία της καλής φήμης. Το συνολικό μοντέλο θα γίνει βιώσιμο μόνο και μόνο εξ αυτίας της ποικιλίας και της ευρύτερης εμπλοκής του πληθυσμού σ' αυτό. Με δυο λόγια, η μουσική θα απλωθεί σε περισσότερο κόσμο αν καταφέρει να προσαρμοσθεί στις απαιτήσεις και τις ιδιοτροπίες περισσότερων ανθρώπων. Κάποιοι που ως τώρα δεν είχαν καιρό να περιδιαβαίνουν τα δισκάδικα ίσως τώρα ακούσουν κάτι παραπάνω μόνο και μόνο επειδή θα κατέβει τόσο εύκολα στο κινητό τους.
Επίσης, η απάντηση δε θα βρεθεί μόνο από την πλευρά της κατανάλωσης. Πολλοί μουσικοί παράγουν πια μόνοι τους το τελικό προϊόν, συμπιέζοντας έτσι το κόστος της παραγωγής κι απολαμβάνοντας μεγαλύτερο μέρος των εσόδων. Οι καλλιτέχνες γραφίστες και τυπογράφοι που επιμελούνταν την εμφάνιση του φυσικού προϊόντος θα χάσουν δυστυχώς τις δουλειές τους. Η ποιότητα του τελικού προϊόντος μπορεί να πέσει επειδή αυτοί που έκαναν την προεπιλογή των μουσικών κομματιών που κρίνονταν άξια προς έκδοση θα εξαφανισθούν επίσης. Το ίδιο ισχύει και για τα βιβλία με τους εκδοτικούς οίκους. Ίσως περάσει καιρός μέχρι να βρεθεί μια νέα ισορροπία.
Ωστόσο είναι πιθανό ότι η ίδια η ιδέα της ισορροπίας δεν υπήρξε ποτέ. Όσοι ανήκουν στη γενιά μου όταν ήμασταν μικροί νομίζαμε ότι τα ραδιόφωνα υπήρχαν πάντα και θα συνέχιζαν να υπάρχουν. Νομίζαμε ότι η κλασσική μουσική παρουσιαζόταν σε μεγάλες αίθουσες συναυλιών. Νομίζαμε ότι ο όλος ο κόσμος σύχναζε τις νύχτες σε διάφορες μουσικές σκηνές κι άκουγε μικρές ορχήστρες μιας μεσαίας ποιότητας. Ύστερα παρατηρήσαμε κοιτάζοντας γύρω μας πιο προσεκτικά ότι λίγα χρόνια πιο πριν υπήρχαν κάτι κακόμοιρα παλιά ραδιόφωνα και πιο πρίν μόνο ο φωνόγραφος. Μάθαμε ότι οι μουσικές εκτελέσεις περιορίζονταν σε συγκεκριμένα κοινωνικά στρώματα και για όλους τους άλλους ήταν μόνο τα πανηγύρια. Αργότερα είδαμε νέες τεχνολογίες αναπαραγωγής της μουσικής, από τα εξειδικευμένα mp3 players ως τα σημερινά κινητά. Είδαμε επίσης να αναπτύσσεται μια πολύ διαφορετική αντίληψη για το πότε ακούμε μουσική και σε ποια ποιότητα. Αν τη δεκαετία του '70 ένας νέος έδινε τρεις μισθούς για να αγοράσει το τέλειο μουσικό συγκρότημα με παραμόρφωση στον ενισχυτή μηδέν κόμμα μηδέν μηδέν τόσο τοις εκατό, σήμερα κανείς δεν αναρωτιέται ιδιαίτερα ποια είναι η παραμόρφωση μέσω κινητού και ακουστικών τύπου ψείρας. Αν για τον πρώτο η ακρόαση ήταν μια ιεροτελεστία σε ένα ιδιωτικό χώρο, για τον δεύτερο είναι μια ευχάριστη προσθήκη μέσα στα δημόσια μέσα μεταφοράς ή στο γυμναστήριο. Με δυο λόγια "τα πάντα ρει" και κάθε πρόβλεψη, αισιόδοξη ή απαισιόδοξη, σηκώνει πολύ νερό.
Comments