Περί φωτογραφίας, βραβείων και προσφύγων
Προ ημερών απονεμήθηκαν βραβεία σε Έλληνες φωτογράφους για την κάλυψη της προσφυγικής κρίσης. Είναι βέβαιο ότι η φωτογραφία δε θα μπορούσε να λείπει από ένα τέτοιο μείζον γεγονός, ότι οι Έλληνες επαγγελματίες φωτορεπόρτερ ήταν οι καταλληλότεροι για να φέρουν το έργο σε πέρας και ότι διαθέτουν ταλέντο, κατάρτιση, τόλμη, καλή φήμη, και εξοπλισμό για να καταφέρουν να καλύψουν το θέμα με τον καλύτερο τρόπο. Μπράβο τους.
Ωστόσο πιστεύω ότι τέτοιες φωτογραφίσεις έχουν ορισμένα όρια. Μπορούν να καλύπτουν το βασικό γεγονός. Μπορούν να κάνουν πολιτικούς υπαινιγμούς. Μπορούν ως ένα σημείο να ποντάρουν στον εντυπωσιασμό. Μπορούν επίσης να προσθέτουν μια νότα αισθητικής. Δεν θα σχολιάσω αν οι συγκεκριμένες φωτογραφίες υπερβαίνουν αυτά τα όρια, πιθανότατα όχι. Πιθανότατα δεν είμαι και αρμόδιος να το κάνω.
Θα χρησιμοποιήσω όμως την ευκαιρία να κάνω ένα γενικότερο σχόλιο για τη διεθνή επαγγελματική και καλλιτεχνική φωτογραφία. Υπάρχει μια μεγάλη ομάδα φωτογράφων που πλησιάζουν τον κάθε δυστυχισμένο, φτωχό, βομβαρδισμένο, κατατρεγμένο, απομονωμένο, πληγωμένο, άρρωστο ή δύσμορφο, και τον απαθανατίζουν, τρυπώνοντας στη ζωή του, προκειμένου να δείξουν κάτι νέο, οπτικά πρωτότυπο, πολιτικά προοδευτικό, με προθέσεις που καλύπτουν όλο το φάσμα μεταξύ ειλικρίνειας και σκοπιμότητας. Μερικοί φωτογράφοι κάνουν πολύ κόπο να πλησιάσουν τέτοιες περιπτώσεις κοινωνικών ομάδων ή και μεμονωμένων ατόμων, προσπαθούν να τους πείσουν ότι "είναι μαζί τους", ότι δεν τους εκμεταλλεύονται, ότι θα τους βοηθήσουν, ότι θα είναι καλύτερα αν ο "πρώτος κόσμος" (που πληρώνει για τις φωτογραφίες) μάθει το πρόβλημά τους και τους βοηθήσει με πολιτική δράση, ακτιβισμό, συμπάθεια ή λίγη ελεημοσύνη. Τέτοιες προσδοκίες άλλοτε υλοποιούνται κι άλλοτε είναι απλώς μια καλή δικιολογία.
Άλλοι από τους φωτογραφούμενους τα πιστεύουν όλα αυτά κι άλλοι όχι. Αρκετοί έχουν σίγουρα πολλές πολιτισμικές, κοινωνικές και θρησκευτικές αμφιβολίες, αναστολές, τις οποίες δεν καταφέρνουν ή δεν επιθυμούν να ξεπεράσουν, όπως έχουν κάθε δικαίωμα. Αρκετοί είναι ψυχικά, σωματικά, διανοητικά υπερβολικά καταβεβλημένοι για να κάνουν καν τον κόπο να ασχοληθούν. Κάποιοι ξεπερνούν τις αναστολές τους με τον άμεσο χρηματισμό. Κάποιες "αυθόρμητες" φωτογραφίες είναι πολύ προσεκτικά σκηνοθετημένες.
Έχω πολύ λιγότερες αμφιβολίες για το τι πιστεύουν ότι κάνουν οι ίδιοι οι φωτογράφοι και ότι οι κάμποσοι απ' αυτούς έχουν προσχωρήσει σε ένα είδος κυνισμού ανάλογο με κείνο γιατρών που παίρνουν φακελάκια, ένα κυνισμό που μετατρέπει τη δυστυχία σε εισόδημα.
Ωστόσο πιστεύω ότι τέτοιες φωτογραφίσεις έχουν ορισμένα όρια. Μπορούν να καλύπτουν το βασικό γεγονός. Μπορούν να κάνουν πολιτικούς υπαινιγμούς. Μπορούν ως ένα σημείο να ποντάρουν στον εντυπωσιασμό. Μπορούν επίσης να προσθέτουν μια νότα αισθητικής. Δεν θα σχολιάσω αν οι συγκεκριμένες φωτογραφίες υπερβαίνουν αυτά τα όρια, πιθανότατα όχι. Πιθανότατα δεν είμαι και αρμόδιος να το κάνω.
Θα χρησιμοποιήσω όμως την ευκαιρία να κάνω ένα γενικότερο σχόλιο για τη διεθνή επαγγελματική και καλλιτεχνική φωτογραφία. Υπάρχει μια μεγάλη ομάδα φωτογράφων που πλησιάζουν τον κάθε δυστυχισμένο, φτωχό, βομβαρδισμένο, κατατρεγμένο, απομονωμένο, πληγωμένο, άρρωστο ή δύσμορφο, και τον απαθανατίζουν, τρυπώνοντας στη ζωή του, προκειμένου να δείξουν κάτι νέο, οπτικά πρωτότυπο, πολιτικά προοδευτικό, με προθέσεις που καλύπτουν όλο το φάσμα μεταξύ ειλικρίνειας και σκοπιμότητας. Μερικοί φωτογράφοι κάνουν πολύ κόπο να πλησιάσουν τέτοιες περιπτώσεις κοινωνικών ομάδων ή και μεμονωμένων ατόμων, προσπαθούν να τους πείσουν ότι "είναι μαζί τους", ότι δεν τους εκμεταλλεύονται, ότι θα τους βοηθήσουν, ότι θα είναι καλύτερα αν ο "πρώτος κόσμος" (που πληρώνει για τις φωτογραφίες) μάθει το πρόβλημά τους και τους βοηθήσει με πολιτική δράση, ακτιβισμό, συμπάθεια ή λίγη ελεημοσύνη. Τέτοιες προσδοκίες άλλοτε υλοποιούνται κι άλλοτε είναι απλώς μια καλή δικιολογία.
Άλλοι από τους φωτογραφούμενους τα πιστεύουν όλα αυτά κι άλλοι όχι. Αρκετοί έχουν σίγουρα πολλές πολιτισμικές, κοινωνικές και θρησκευτικές αμφιβολίες, αναστολές, τις οποίες δεν καταφέρνουν ή δεν επιθυμούν να ξεπεράσουν, όπως έχουν κάθε δικαίωμα. Αρκετοί είναι ψυχικά, σωματικά, διανοητικά υπερβολικά καταβεβλημένοι για να κάνουν καν τον κόπο να ασχοληθούν. Κάποιοι ξεπερνούν τις αναστολές τους με τον άμεσο χρηματισμό. Κάποιες "αυθόρμητες" φωτογραφίες είναι πολύ προσεκτικά σκηνοθετημένες.
Έχω πολύ λιγότερες αμφιβολίες για το τι πιστεύουν ότι κάνουν οι ίδιοι οι φωτογράφοι και ότι οι κάμποσοι απ' αυτούς έχουν προσχωρήσει σε ένα είδος κυνισμού ανάλογο με κείνο γιατρών που παίρνουν φακελάκια, ένα κυνισμό που μετατρέπει τη δυστυχία σε εισόδημα.
Comments